Słowo (np. pizza):
Miasto:

Jesteś w > Regiony > Bielsko - Biała > Tego już nie ma > Synagoga w Białej

Synagoga w Białej

de

Pod koniec XIX wieku, na terenie dzisiejszej dzielnicy Bielska-Białej - Lipnik, istniała duża kolonia żydowska. Małe skupisko Żydów w Lipniku, które początkowo obejmowało jedynie kilka rodzin, już po 1820 zaczęło się rozwijać.
Po tym jak na terenach dawnej gminy Lipnik, utworzona została Żydowska Gmina wyznaniowa, otwarto tam zreformowaną synagogę, która mieściła się w odpowiednio zaadoptowanym do tego celu budynku. Kamienica należała do żydowskiego potentata handlowego Eduarda Krausa. Od początku wiadomo było, że to tylko rozwiązanie tymczasowe, ponieważ od początku gmina Wyznaniowa dążyła do wzniesienia odpowiednio zaprojektowanej synagogi.
Ostateczna decyzja o budowie synagogi zapadła w 1887 roku czyli 6 lat po tym jak w Bielsku powstała dwu-wieżowa synagoga. Z pewnością nikogo nie zdziwi fakt, że projektantem nowej synagogi był człowiek, który był współtwórcą synagogi w Bielsku - Karol Korn. Znany bielski architekt żydowski zaprojektował świątynię w stylu neoromańskim i mauretańskim. Zastosował również charakterystyczne kopuły wieńczące fasadę główną.


Rok później w 1888 projekt świątyni był już gotowy. Jesienią natomiast, firma budowlana głównego architekta rozpoczęła prace związane z budową. Na miejsce nowej synagogi wybrano zachodnie zbocze Kopca Lipnickiego, tuż przy szosie cesarskiej do Krakowa (obecnie jest to skrzyżowanie ulic Krakowskiej i Kazimierza Wielkiego). Z miejsca tego rozpościerał się zapierający dech w piersiach widok na Białą oraz na fragment żydowskiej gminy Lipnik.
Znaczna część funduszy potrzebnych na budowę synagogi pochodziła od Jakuba Grossa - przemysłowca bialskiego, właściciela fabryki z alkoholem. Budowa szła bardzo szybko i już w 22 września 1889 roku, świątynia została otwarta. Nie odnotowano żadnych protestów ze strony chrześcijan a na otwarciu synagogi pojawili się miejscowi duchowni katoliccy i ewangeliccy.


Zdjęcia

W 2001 roku odnalezione zostały plany architektoniczne opisywanej synagogi na ich podstawie przedstawić można następujące informacje:
(plany Korna sporządzone w skali 1:100)
długość: 25,62 m
szerokość: 18,18 m
wysokość: 24 m
wysokość z iglicą: 26,5 m

„Monumentalna budowla była zorientowana. Fasada główna trójosiowa, z wysuniętym ryzalitowo portalem wyposażonym w dwie neoromańskie kolumny i mauretańską dekorację na łuku. Nad portalem znajdowała się rozeta w bogatej oprawie stiukowej. Ponad wejściem widniał charakterystyczny przyczółek pokryty dekoracją złożoną z 11 neoromańskich kolumienek i 11 kół. Przyczółek ozdabiały po bokach dwie latarnie z iglicami zakończonymi gwiazdą Dawida, dwie identyczne latarnie osadzały kopułę na dachu. Dominująca kopuła, oktagonalna, wyposażona została w dowolnej części w rozetkowe okna, od czoła w biforium, a zwieńczona była latarnią z długa iglicą i gwiazdą Dawida. Elewacje boczne, czteroosiowe, podłużne okna; trzy w nawie w układzie biforium, w kruchcie pojedyncze umieszczone na osi bocznych drzwi. Nawę zamykała pięcioboczna apsyda wyposażona w troje wąskich, wysokich okien. Elewacja posiadały wysoki cokół, wysunięte schody przed trzema wejściami i ozdobne krenelaże w partiach nad okiennych. Łuki nadokienne zostały przyozdobione dwukolorową cegłą. Budowla pokryta była płaskim, dwuspadowym dachem, nad apsydą wielospadowym.”

Dodać należy, że do pierwotnych planów Pana Korna wprowadzone zostały zmiany, dotyczące zasadniczego kształtu kopuły.
Podobnie jak dla wielu innych zabytków nie tylko Bielska ale i całej Polski czas II wojny światowej okazał się destruktywny. W 1939 roku, w nocy z 13 na 14 września, synagoga lipnickich i bialskich żydów została bestialsko zniszczona przez barbarzyńców hitlerowskich. Tej nocy spłonęły wszystkie żydowskie obiekty religijne znajdujące się w Bielsku oraz Białej.

Jedyną pozostałością po synagodze w Białej jest część jej fundamentów przy ul. Krakowskiej.
 

Opis zdjęć:
zdjęcie 1. Synagoga w Białej na starej pocztówce; źródło: kolekcja własna

zdjęcie 2. Żydowscy żołnierze z 3-go Pułku Strzelców Podhalańaskich przed synagogą w Białej we wrześniu 1938 r.; źródło: http://motlc.wiesenthal.com

zdjęcie 3. Chór synagogi w Białej w latach 20-tych XX wieku. Siedzą: Eugen Schiff-MIler, Albert Seelenfreund, główny kantor Adolf Wygoda (przed wojną przeprowadził się do Koice na Słowacji, a stamtąd wyemigrował do Ameryki, gdzie zdobył wielką sławę, zmarł na początku lat 90-tych), Kantor Linkowski, Kantor Szrager. Stoją: Icchak Beizer, Jzef Dattner, Salo Werner, Beniamin Grinfeld, Iziu Albin, Natan Rattner (mieszka w Tel Avivie, on rozpoznał osoby na tym zdjęciu) J. Rossbach, Jakub Bester; źródło: http://motlc.wiesenthal.com
 
zdjęcie 4. Synagoga w Białej widziana od strony północnej; źródło: http://wyburzone.pl


Informacje na temat synagogi oraz cytowany tekst dotyczący jej projektu w całości pochodzą z: Jerzy Polak - „Z badań nad dziejami Bielska-Białej od XIII do XX wieku”.

 

bladzmiana

Dodaj swój komentarz :

Temat:
Autor:
e-mail:
Wiadomość:
Wybierz temat
0
0


Powiadom mnie o nowościach:
Statystyka
Ilość artykułów:207
Synagoga w Białej, synagoga w Bielsku-Białej, synagoga w Lipniku, Eduard Kraus, Karol Korn, Jakub Gross, Beskidy, zabytki, witamy, muzea, historia bielsko, willkommen, zabytkowe cmentarze, tego już nie ma, zasłużeni mieszkańcy, zabytki bielsko, książki i albumy o mieście, ciekawostki z miasta, warto zobaczyć bielsko, ważne daty, rynki i place, angielski bielsko, szkoły językowe bielsko
Czas generowania strony: 0.049 s